مصاحبه با دکتر غلامعباس توسلی
امید معماریان
دکتر غلامعباس توسلی، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران، در گفت وگو با روز می‌گوید با روندی که دربررسی صلاحیت‌ها دراین دوره مجلس شورای اسلامی مشاهده می‌شود، "در آینده انتخابات بیشتر شکل یک مناسک را پیدا می‌کند تا انتخابات واقعی. یعنی یک رسمی می‌شود که مردم بروند و رأی بدهند." او روند تأیید صلاحیت‌ها را مبتنی بر"تمنا" و"التماس" می‌داند تا اجرای قانون. این گفت وگو در زیر می‌آید.سرنوشت انتخابات را بعد از اتمام روند تأیید صلاحیت‌ها چگونه می‌دانید؟
به هرحال انتخابات برگزار خواهد شد. منتها این شکل شل کن سفت کن و اینکه عده‌ای را قبول کنند و عده‌ای را قبول نکنند، یا جواب برخی را بدهند و برخی را ندهند و اینکه ماجرای تأیید و عدم صلاحیت‌ها درست انجام شده یا نه روشن نیست. در درون حاکمیت هم اختلاف نظر زیاد است که این موضوع برای آینده جامعه ایران سودمند نیست. به نظرم این همه بحث و التماس و بخشش شایسته یک انتخابات آزاد نیست. باید افراد و گروه‌های مختلف با فراغ بال با داشتن وسایل ارتباط جمعی رادیو تلویزیون و حداقل روزنامه بتوانند در عرصه انتخابات حضور داشته باشند. روزنامه‌های امروز به گونه‌ای هستند که هرکسی کاندیداهای خودش را معرفی می‌کند و حضور نداشتن صداهای مختلف در روزنامه‌ها برای نهادینه شدن پایه‌های دموکراسی در جامعه مشکل ایجاد می‌کند. به هرحال مجلس نمایندگی کل مردم را دارد و باید کسانی انتخاب شوند که بتوانند از حقوق همه مردم دفاع کنند.
روند تأیید صلاحیت‌ها در مجلس هفتم و هشتم را چگونه با همدیگر مقایسه می‌کنید؟
فکر می‌کنم در انتخابات مجلس هفتم با وجود همه اتفاقاتی که پیش آمد از جمله تحصن و رد صلاحیت گسترده باز یک اقلیت مشخصی از اصلاح طلبان به مجلس راه پیدا کردند. هر چند که خیلی کارایی نداشتند. اما الان دایره خیلی تنگ‌تر شده است. اصلا خود این موضوع که افراد رد صلاحیت بشوند و بعد تأیید صلاحیت بشوند نادرست است و مشکلات را زیادتر می‌کند.
یکدست شدن مجلس چه عواقبی خواهد داشت برای مجلس و مردم؟
یکدست شدن مجلس به سمتی می‌رود که صدای مخالف نباشد و در این صورت چون حرف‌ها شنیده نمی‌شود اگر به سمت فساد برود جلوی آن گرفته نمی‌شود. اصل دموکراسی در حضور وجود گروه‌های اپوزیسیون و کسانی است که همفکر و هم نظر با کسانی که در قدرتند نیستند. اگر اینطوری پیش برود در آینده انتخابات بیشتر شبیه یک مناسک می‌شود تا انتخابات واقعی. یعنی یک رسمی می‌شود که مردم بروند و رای بدهند. به هرحال این محدودیت‌ها وجود دارد و امکانات دیگر هم خیلی کم وجود دارد برای اینکه صدای مخالف برسد. برای مثال اینترنت اگر چه می‌تواند بخشی از مسائل را به مردم منتقل کند اما پدیده‌ای نیست که همه مردم بتوانند از آن استفاده کنند. اگر در این محدودیت‌ها همین طور افزایش پیدا کند امید به رفتن به سوی دموکراسی کمرنگ و ما در مسیر یک دموکراسی محدود و مشروط، برنامه‌ریزی شده و حساب شده از بالا همچنان حرکت خواهیم کرد.
مناسکی شدن مجلس چقدر با روح قانون اساسی مطابقت دارد؟
به قانون اساسی مواردی بعدها اضافه شده مانند نظارت استصوابی که اساسا هنگام تحریر قانون وجود نداشته است. اینها به این موضوع صورت قانونی داده‌اند که با روح دموکراسی مغایر است. مسأله اینکه همین قانون اساسی و مواد مصرح در مورد آزادی احزاب، مطبوعات، اجتماعات و انتخابات کاملا رقابتی باید دست به دست هم بدهد تا یک فضای شفافی شکل بگیرد. اما الان محیط انتخابات شفاف نیست. یک روز یک تصمیم می‌گیرند و آن را اعلام می‌کنند روز بعد آن را عوض می‌کنند کم و زیاد می‌کنند. اینها اصلا با مکانیسم‌های برگزاری انتخابات سازگاری ندارد.
انتخاب چنین روشی برای برگزاری انتخابات به نظر شما چه صدمه‌ای به جامعه مدنی و فعالان سیاسی می‌زند که به گردش آزاد نخبگان برای حل مسائل معتقد هستند؟
من فکر می‌کنم نخبگان چنین روش‌هایی را برنمی‌تابند و نمی‌توانند این روش‌ها را حل شده فرض کنند. ما میبینیم گروه‌هایی مثل جبهه مشارکت و یا سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی نتوانسته‌اند کاندیداهایی را که می‌خواهند معرفی کنند و بسیاری از آنها رد صلاحیت شدند. حتی خود من که ثبت نام کردم هنوز جواب نداده‌اند که این نشاندهنده شفافیت روند است. آقا‌ی هاشمی می‌فرمایند که آقا یک مقداری کمتر رد صلاحیت کنید. این به این معنی است که چنین روندی که در قانون مراحل مختلف آن مشخص است به صورت خواهش و تمنا درآمده است. درحالی که باید قانونا چنین تقاضایی مطرح شود که چرا کسی رد می‌شود و کسی قبول می‌شود. اینکه رد صلاحیت و یا تأیید آن براساس دیدگاه‌های سیاسی باشد تا قانون مشکل ایجاد می‌کند. فکر نمی‌کنم افرادی که در روزهای نزدیک به انتخابات تأیید صلاحیت می‌شوند برای مردم شناخته شده نیستند. مردم از کجا آنها را می‌شناسند؟ آنها باید بتوانند در محضر مردم مورد پرسش قرار بگیرند و مردم بدانند برنامه‌هایشان چیست. بدون طی کردن چنین روندهایی دموکراسی ناقص است.
نظرات